‘Işılda Henüz Yaşıyorken, Gamı Tasayı At Bir Kenara’
Ayşen Özkaya | Akşam Güneşi
Arkeologlar tarafından Aydın’da keşfedilen Tralleis Antik Kenti’nde bulunan bir mezar taşı, tarih içerisinde uzun bir yolculuk keyfi sunuyor. Bu mezar taşına kazınmış bu Yunan İlahisi, günümüze ulaşmış ve tam olarak çalınabilen en eski ikinci müzikal eserdir.
Gelin bir bakalım bu şarkı bize neler söylüyor?
Seikilos’a Ağıt
Seikilos Mezar Yazıtı, 1882-1883 yıllarında Aydın-İzmir demir yolunun inşaatı sırasında Tralleis Antik Kenti’nde bulunan ve üzerindeki müzikal notasyonu ile bilim adamlarının ilgisini çeken Eski Yunan mezar taşıdır. Kitabe için M.Ö 200-M.S. 100 yıllarına uzanan tarihler verilir fakat genel kanı, M.S. 2. yüzyıla ait olduğu şeklindedir.
Kitabe, demiryolu inşaatını yapan firma yetkilisi Edward Purser tarafından bulunur ve özel koleksiyonuna dahil edilir. Sütunun altı kırık tabanının Purser’in eşi tarafından saksı olarak değerlendirildiği, bu nedenle, metnin bir satırının kayıp olduğu belirtilmektedir. Bu nedenle Seikilos’un bu şarkıyı karısı Euterpe’ye mi, oğluna mı yazmış olduğu bilinmemektedir.
Σείκιλος Εὐτέρ[πῃ] Σείκιλος Εὐτέρ [που]
Seikilos Euter[pēi] Seikilos Euter [pou]
Seikilos to Euterpe Seikilos, son of Euterpos
Kitabe bir mezar taşı olsa da üzerinde yazanlar çok da karamsar değildir. Yaşamın geçiciliği hakimdir genel olarak.
19. yüzyıl sonlarında Türkiye’de arkeolojik araştırmalar yapan William Mitchell Ramsay 1883’te yayınladığı “Inscriptions inédites de l’Asie Mineure” isimli makalesinde, Puser’in koleksiyonunda gördüğü bu yazıtı tanıtır. 1922‘de Alfred Laumonier tarafından yazıtın fotoğrafı çekilir. Sütun, Purser’in Buca’da yaşayan avukatı Young’ın koleksiyonu’na geçer. 1922’de İzmir’in işgali üzerine İzmir’deki Alman Konsolosu tarafından korunur ve avukatı Williem Daniels tarafından İstanbul‘dan Stockholm‘e götürülür.
1966’da Kopenhag‘daki Milli Müze tarafından satın alınır. 1966’dan bu yana orada sergilenmektedir. Yazıtın Türkiye’ye geri getirilmesi için çalışmalar yapılmaktadır.
Yazıtta, Bizans dönemine kadar kullanılan antik Yunan müzikal notasyonuyla beraber kazılmış olan şarkının sözleri, notaları ve mezar yazısı alt alta yazılmış olarak bulunur. “Seikilos’un Şarkısı“ günümüze dek kalan ve tam olarak çalınabilen en eski müzik eserlerinden biri olarak bilinmektedir. Bu özelliği ile 3.400 yıllık Hurri ilahisinden sonra dünyanın en eski ikinci şarkısı konumundadır.
Bu notasyon sistemi, şarkı sözlerindeki sesli harflerin üzerine yerleştirilmiş sembollerden oluşan oldukça basit bir sistemdi ve yorumlanması zor olmamıştı. Daha önce de mezar taşlarında benzer kompozisyonlar bulunmuştu, ancak hiç biri Seikilos ağıdı kadar iyi korunmamıştı ve müzikal olarak tamamının yorumlanması mümkün değildi.
2010 SAVAE (San Antonio Vocal Arts Ensemble) grubu tarafından yorumlanan ve kaydedilen şarkının sözleri Türkçeye şöyle çevrilebilir:
Ὅσον ζῇς φαίνου Hoson zēis phainou While you live, shine |
Yaşadığın müddetçe, parla, Işılda henüz yaşıyorkenμηδὲν ὅλως σὺ λυποῦ mēden holōs sy lypou have no grief at all |
Dertsiz tasasız ol, Gamı tasayı at bir kenaraπρὸς ὀλίγον ἐστὶ τὸζῆν pros oligon esti to zēn life exists only for a short while |
Hayat çok kısa (Hiçbir şeyin seni üzmesine izin verme) Yaşam dediğin böyle kısaykenτὸ τέλος ὁ χρόνοςἀπαιτεῖ. to telos ho chronos apaitei. and time demands its toll. |
Ve zaman her şeye gebedir. Ve her şey yenik düşerken zamana.
Şarkının Notası
Notalar, Bizans dönemine kadar kullanılan Antik Yunan müzikal notasyonuyla yazılmıştır. Bu notasyon, şarkı sözlerindeki sesli harflerin üzerine yerleştirilmiş sembollerden oluşan basit bir sistemdi. Daha önce başka mezar taşlarında da kompozisyonlar bulunmuştur ancak Seikolos Mezar Yazıtı üzerindeki ağıt, müzikal olarak tamamının yorumlanması mümkün olan ilk eserdir.
Şiiri oluşturan sözler, 6/8′lik nota ölçüleriyle ezgiye dönüştürülerek batıda müzik marketlerde özgün müzik olarak müzikseverlere sunulmaktadır.
