Gurbetçi Futbolcular

Futbolda oyuncuların göçü yeni bir kavram değildir. Bununla birlikte, yeni yasal düzenlemeler ve uygulamalar ile yabancı oyuncu statülerinin kapsamı, dünya çapında profesyonel şampiyonaların geliştirilmesi ile son otuz yıldır sürekli olarak artmaktadır.

2005 yılında İsviçre Neuchâtel’de bulunan bağımsız bir çalışma merkezi “The International Centre for Sports Studies (CIES)” “Uluslararası Spor Araştırmaları Merkezi” bünyesinde, Dr. Raffaele Poli ve Dr. Loïc Ravenel tarafından araştırma grubu olarak kurulan (Football Observatory ) “Futbol Gözlemevinin” Aylık Raporunun 25. Baskısında; (World Expatriate Footballers) “Dünya’da Göç Etmiş Futbolcular” isimli raporu önemli bir rapor yayınlandı.

Rapor; 1 Mayıs 2017 tarihi itibarı ile; Dünya genelindeki 93 ulusal futbol federasyonun sahip olduğu, 137 ligdeki 116 karşılaşmada görev alan gurbetçi futbol oyuncularının, işgücü piyasasındaki küreselleşme sürecinin etkilediği gurbetçi futbolculara yönelik, yapılan araştırma sonuçlarına yer verilmiştir.

Rapora göre ; Dünya genelinde 2.120 kulüpte toplam 12.051 gurbetçi futbolcunu olduğu, en az bir kulüpte ortalama olarak, 5.7 (kadroların% 21.6’sı) gurbetçi futbolcudan oluştuğu, bu değerler OFC (Yeni Zelanda) ‘da 7.6 (% 27.9)’ iken CONMEBOL liglerinde 3.2 (% 11.9) olarak değiştiği ifade edilmektedir.

Dünya genelinde gurbetçi futbolcuların yaş ortalaması 26.8 olmasına rağmen, ulusal oyuncuların ortalama yaşı 25.3′ olarak tespit edilmiştir. Gurbetçiler arasında en fazla temsil edilen yaş grubu, 26 yaşındaki futbolcular oluşturmakta, bu futbolcuların 21 yaş ve altı, % 14,1’ini oluştururken ,% 28,9’u vatandaşlar bu rakam ulusal futbolcular da %28.9 dir.

Araştırma’da analize dahil edilen toplam 174 ulusal federasyona bağlı bir kulüpte yurtdışından aktif en az bir temsilci bulundurduğu tespit edilmiştir. Brezilya (1.202 ) ile Fransa (781) Arjantin (753) gurbetçi futbolcuya sahip ülkeler olduğu, bu üç ülke federasyonundan başka ülkelere giden gurbetçilerin toplam sayının % 22.7’sini oluşturduğu, başka ülkelere futbolcu gönderen başlıca on ülkenin ortalaması % 43.5’ dir.

Özellikle; Brezilya, Fransa ve Arjantin ülkelerinden oyuncuların yurt dışına ihraca yoğunlaşması dikkat çekmektedir. Yurtdışında gurbetçi olarak oynayan 12.051 futbolcunun (% 22.7) 2.736’sı Brezilya, Fransa ve Arjantin’den transfer olmaktadırlar.

200’den fazla gurbetçi futbolcuya sahip bulunan federasyonlar arasında, dokuzu Avrupa ülkesi, dördü, Güney Amerika ve ikisi Afrika’dan oluşmaktadır. Tüm bu ülkeler içerisinde Arjantin, Uruguay ve Kolombiya hariç UEFA’ya üye federasyonlara bağlı kulüplerden gelen futbolcular çoğunluğa sahiptir. Bu sonuç, Avrupa’nın dünya futbol ekonomisinde merkeziyetçiliğini yansıttığının yorumun beraberinde getirmektedir. CONCACAF Federasyonu bünyesinde en çok gurbetçi futbolcu gönderen ülkeler arasında Amerika Birleşik Devletleri (130 ) ve Japonya AFC (130 ) olarak listesinin başında yer almaktadırlar.

Gurbetçi futbolcu sayısı 100 ile 200 arasında olan 20 federasyondan 13’ü de Avrupa ülkesidir., Diğer ülkeler Afrika’da (Kamerun, Fildişi Sahilleri ve Senegal), Kuzey Amerika’da (ABD), Güney Amerika’da (Paraguay) ve Asya’da (Japonya ve Güney Kore) dir. Bu farklı kökenler arasında, Avrupa’nın başlıca varış noktası olmadığı, ülkeler arasında yalnızca Paraguaylılar, Japonlar ve Koreliler bulunmaktadır.

Brezilyalı gurbetçi futbolcuların en çok gittiği ülke 221 futbolcu ile Portekiz olmaktadır. Gurbetçi Brezilyalı futbolcu sayısı 16 ülkede 20 futbolcuyu aşarken, bunların arasında UEFA dışındaki federasyonlar gibi birçok Avrupa ülkesi bulunmaktadır. Bu ülkeler arasında Altı Asya ülkesi (Japonya, Tayland, Hong Kong, Güney Kore, Çin ve Endonezya), Meksika ve Amerika Birleşik Devletleri de yer almaktadır. Günümüzde Brezilyalı futbolcu, profesyonel futbol endüstrisindeki tek küresel işçisi olarak tanımlanmaktadır. Araştırmada yer alan 93 federasyonda 82’sinde Brezilyalı futbolcu bulunmaktadır. Türkiye liglerinde 2017 itibarı ile 46 Brezilyalı gurbetçi futbolcu oynamaktadır. Yurtdışına futbolcu yetiştirip gönderen ilk 50 ülke arasında Türkiye yer almamaktadır.

Fransız gurbetçi futbolcuların neredeyse dörtte biri İngiliz (107) veya Belçikalı kulüplerde (83) oynamaktadır. Lüksemburg, İspanya, Almanya ve İsviçre gibi diğer komşu ülkelerde , Fransız oyuncuların başlıca yer aldığı on ülkeden biri olmaktadır. Buna ek olarak, 30’dan fazla Fransız uyruklu futbolcunun Yunan ve Türk profesyonel kulüpleriyle anlaşma yapmaktadırlar.

Fransızlar ayrıca Cezayir’de (33) çok sayıda oyuncuya sahiptir. Fransa’da büyümüş Cezayir kökenli futbolcular ve mesleki kariyerlerini sürdürmek için Cezayir’e transfer olmuşlardır. Fransız uyruklu futbolcuların Amerika Birleşik Devletleri (21), Avrupa dışındaki ikinci hedefleridir. Araştırma yapılan 93 ülkeden 60’ında Fransız futbolcular bulunmaktadır.

Şili, Arjantinli gurbetçilerin transfer olduğu ülkeler arasında yer almaktadır. 2017 yılında Şilideki liglerde 106 Arjantinli oyuncu oynamaya başlamıştır. Meksika’da kaydedilen Arjantinli futbolcuların sayısı 97 oyuncu ile en yüksek rakama sahip olması, Arjantinliler bu ülkede gurbetçilerin arasında en çok temsil edilen köken olarak bulunmaktadır.

Arjantinli oyuncuların başlıca on ülkesi arasında sadece; İspanya, İtalya ve Yunanistan olarak üç Avrupa federasyonu yer almaktadır. Arjantinli futbolcuların yer aldığı ligler; Amerika Birleşik Devletleri hariç tüm diğer ülkeler Güney Amerika’da yer almaktadır. Brezilyalılar, küresel iş gücü futbolun mükemmel küresel kaynağı olmasına rağmen, Arjantinliler Latin Amerika’da benzer bir rol oynamaktadır. Analiz edilen 93 federasyonun 59’unda Arjantinli futbolcular bulunmaktadır.

Araştırmada yer alan 93 ülkenin 57’sinde Sırp futbolcuların bulunduğu tespit edilmiştir. Fransız oyunculara benzer şekilde, Sırp futbolcular komşu veya coğrafi olarak yakın ülkelerde çok sayıda bulunmaktadırlar. Sırpların Bosna-Hersek, Yunanistan, Macaristan, Slovakya, vb. UEFA üye birlikleri dışındaki transfer oldukları ülkeler arasında Hong Kong ve Özbekistan’da 7 futbolcu ile sınırlı kalmışlardır. Sırplar Fransız meslektaşları kadar farklı göç ağlarından yararlanmaktadır. Yurtdışında oynayan Sırp futbolcuların sayısı yüksek olması ülkenin 7 milyon nüfusu göz önüne alındığında dikkat çekmektedir.

Futbolun beşiği sayılan İngiltere’nin beş ana ihracat yapan federasyonlar arasındaki varlığını ağırlıklı olarak Galler (143 futbolcu) ve İskoçya (114) olmak üzere sürdürmektedir. Diğer İngiltere ülkelerinde gurbetçi olan İngilizlerin sayısıyla güçlü bir şekilde bağlantılı görülmektedir. . Yurtdışında oynayan İngilizlerin yarısından fazlası bu ülkelerdeki kulüplerle sözleşme yapmaktadırlar. İngiliz şampiyonalarına katılan Galler kulüplerinde yer alan İngilizce oyuncular gurbetçi olarak kabul edilmemektedir. Benzer kurallar MLS üyelerinin Kanada ekiplerinde oynayan Amerikalılar için de geçerlidir

İngilizlerin futbolda geleceğinde çok sayıda yer alacakları görülmektedir. Amerika Birleşik Devletler (50 oyuncu). Bu sayı önümüzdeki yıllarda büyük olasılıkla artacağı ifade edilmektedir. İngiliz futbolcular İngilizce konuşan, Yeni Zelanda (17) gibi ülkelerde ana gurbetçi statüsünde yer almaktadırlar, İngiliz gurbetçi futbolcular Araştırılan 93 ülkeden 41 ülkede temsil edilmektedirler.

Raporda sonuç olarak; “Futbol küresel bir spor olmasına rağmen, tüm federasyonlar henüz oyuncuları en iyi yabancı kulüplerden ilgi çekmek için yeterli seviyeye kadar yetiştirebilme yeteneğine sahip olmadıkları, rekabetçi bir özelliğe sahip olan futbolun geleneksel bir spor olmadığını benimseyen tüm ülkeler, yüksek kaliteli oyuncuların eğitimi gerekli olan kültürü oluşturmak için, zamana ve önemli finansmana ihtiyaç duymaktadırlar”.

Bu açıdan bakıldığında, futbol gelişimiyle ilgili konularda “FIFA, Konfederasyon ve Ulusal Federasyonların rolü, futbolun evrensellik açısından büyümesine katkıda bulunmak açısından büyük önem taşımaktadır. Futbol oyununun tutkulu aşıkları olarak, sadece dünya çapında kulüp ve yarışmalar yaratmayı amaçlayan herhangi bir girişim teşvik edilmelidir. Bu anlamda elitlerin tabandan futbol olmadan var olamayacağını hatırlatmakta yarar bulunmaktadır. İfadelerine yer verilmiştir.

CIES yetkilileri tarafından gelecekten itibaren, giderek artan sayıda şampiyonayı entegre ederek bu çalışmanın kapsamını genişletilmesi planlanmaktadır. .Araştırma gurubu bunu yaparken, hem sürdürülebilir, hem de geniş kapsamlı bir futbol dünyasına katkıda bulunmayı ümit etmektedirler.

Kaynak : Drs Raffaele Poli, Loïc Ravenel and Roger Besson: (Çev: Sebahattin Devecioğlu) “World expatriate footballers” CIES Football Observatory Monthly Report : n°25 – May 2017: